Roni Margulies
Adalar, evrim sürecinin laboratuvarı gibidir.
Anakarada yaşayan bir hayvan, böcek veya tohum, denize düşen bir kütüğün üzerinde kalıp veya rüzgâra kapılıp suları aşar ve normal koşullarda ulaşılması zor olan bir adaya varırsa, geride kalan türlerinden hızla farklılaşmaya başlar. Adanın farklı koşulları onu hemen öldürmezse, o koşullara uyum sağlamaya başlar, zaman içinde bambaşka ve sadece o adaya özgü bir hayvan, böcek veya bitki haline gelir. Adalarda, özellikle ücra adalarda hayvan ve bitki örtüsü bu nedenle her zaman çok çeşitli, çok farklı ve çok renklidir.
Adayı insanlar keşfedene kadar!
Afrika’nın doğu kıyısındaki Mauritius adası da böyleydi. Portekizliler ve Hollandalılar 16. yüzyılda adayı keşfedene kadar, Mauritius’ta insan yaşamıyordu.
Yaşayan canlılardan biri dodo kuşuydu. Güvercin ve kumrunun akrabası olan dodo, yaklaşık bir metre yüksekliğinde, 20 kilo ağırlığında, şişman, uçamayan bir kuştu.
Uçamayan kuş olur mu? Olur. Dodonun ataları adaya ilk geldiklerinde uçuyorlardı elbet, ama yerlerde gıdanın bol olduğu, uçup kaçmayı gerektiren etobur düşmanların olmadığı bir çevrede, uçmak gibi enerji masrafı yüksek olan bir özellik gereksizdi. Dodo da evrim sonucunda şişmanladı, uçmayan bir kuşa dönüştü.
Evrim süreci, çevresiyle en uygun dodoyu yaratırken insanların geleceğini düşünemezdi elbet!
Dodo, Portekizli ve Hollandalı gemicilerden korkmuyordu. Aksine, bu yeni ve garip yaratıkları merak ediyor gibiydi. Yanlarına yanaşıyor, kaçmıyordu. Adını da bundan aldı: “Dodo” Portekizce “aptal” demek.
Ve keşfedildikten 80 yıl sonra dodonun nesli tükendi!
Bir yandan eti için dodo avlayan insanlar, bir yandan da insanların getirdiği (ve dodoların tanımadığı) köpekler, bir insan ömrü kadar kısa sürede dodoyu yok etti.
Bir tahmine göre, geçtiğimiz 500 yılda 800’den fazla canlı türünün nesli tükendi. Bu yok oluşların hepsinin değil, ama büyük çoğunluğunun nedeni insan.
Yine tahminlere göre, şu anda türlerin neslinin tükenme oranı normal “arkaplan” oranına kıyasla 100 ile 1000 kat arası daha hızlı.
Amerika’nın en saygın biyologlarından E. O. Wilson, bugünkü durum devam ettiği taktirde, şu anda dünyada yaşayan tüm canlı türlerinin yarısının neslinin 100 yıl içinde tükenmiş olacağını tahmin ediyor.
Bu konuda sınırsız bir bilgi kaynağı: The Current Mass Extinction, www.well.com/user/davidu/extinction.html